Khabat Mohamadi

بررسي اثر عوامل اقليمي بر گسترش گونه هاي مرتعي غالب با استفاده ازروش هاي آماري چند متغيره ( مطالعه موردي استان كرمانشاه )

پوشش گياهي مهمترين عامل تأثيرگذار بر پايداري و تعادل اكوسيستم­هاي طبيعي است. مشكل اصلي در احيايي بيولوژيك مراتع و مبارزه با مباحث بيابان­زايي و فرسياش خاك، انتخاب گونه­هاي گياهي   مناسب براي مناطق در دست احيا مي­باشد. استان كرمانشاه داراي مراتع خوب و جنگل­هاي فراواني است. اين مناطق طبيعي بخاطر تغيرات اقليمي، بيماري هاي گياهي، چراي زود رس و بي­رويه، آتش سوزي و غيره در حال نابودي و تخريب مي­باشند كه مي­توان به عنوان يك مساله بيابانزايي به آن پرداخت. در اين تحقيق هدف شناخت عوامل اقليمي تاثير گذار در رشد و پراكنش گونه­هاي گياهي غالب استان كرمانشاه مي­باشد. براي شناخت و بررسي پارامترهاي اقليمي در استان كرمانشاه ابتدا اقدام به تهيه پايگاه داده­هاي اقليمي مركب 15 عنصر اقليمي به تفكيك ماه، سالانه و فصلي از 26 ايستگاه داخل و خارج استان كه با اقليم و پوشش گياهي منطقه در ارتباط   هستند، انتخاب گرديد. سپس با استفاده از روش­هاي درونيابي و اندازه شبكه سلولي مناسب داده­هاي نقطه­اي به داده­هاي پهنه­اي تبديل گرديد و با روش كرزانوفسكي و ضريب پروكراستس حجم داده­ها كاهش پيدا كرد. به منظور كاهش حجم داده­ها و شناسايي مهمترين عامل­هاي تاثير گذار از آنالير تحليل عاملي استفاده شد. همچنين تحليل خوشه­اي جهت پهنه بندي مناطق همگون بكار گرفته شد. سپس نقشه پوشش گياهي منطقه با نقشه امتيازات عاملي تطبيق داده شد و امتيازات عاملي 4 گونه مرتعي و جنگلي   غالب منطقه تعيين گرديد. نتايج نشان مي­دهد كه مناسب­ترين روش براي درونيابي داده­هاي اقليمي روش كرجينگ و مناسب­ترين اندازه شبكه سلولي 6 كيلومتري است. داده­هاي اقليمي به تعداد 622 نقطه در سطح استان تعميم داده شد. با روش كرزانوفسكي مهمترين و موثرترين متغيرهاي هواشناسي به تعداد 106 متغير اقليمي انتخاب شدند. تحليل عاملي نشان داده كه 4 عامل اصلي دماي گرمايشي، بارش، بارش زمستانه و باد به ترتيب 9/47، 7/23 8/8 و 7/6 كه 168/87 درصد از واريانس كل داده­ها را به خود اختصاص مي­دهند. با استفاده از امتياز عاملي 4 عامل اصلي و آناليز خوشه­اي استان كرمانشاه به هفت منطقه اقليمي: اقليم بسيار گرم و خشك، اقليم بسيار گرم و نيمه خشك، اقليم مرطوب نيمه سرد، اقليم سرد و نيمه مديترانه­اي، اقليم نيمه سرد مديترانه­اي، اقليم سرد و نيمه خشك، اقليم سرد و نيمه خشك بادي، پهنه بندي شد. در نامگذاري مناطق اقليمي استان كرمانشاه از عامل دماي گرمايشي به عنوان تاثير گذارترين عامل استفاده شد و تنها در اقليم مرطوب نيمه سرد عامل بارش نقش تعيين كننده­اي در نامگذاري منطقه داشت. با استفاده از امتيازات عاملي و پارامترهاي اوليه اقليم رويشي گونه­هاي Festuca ovina، جنگل­هاي استان، tomentellus Bromos و Hordeom bulbosa بررسي شد كه نشان داد گونه Festuca ovina در دو ناحيه اقليمي سرد مديترانه­اي و سرد نيمه مرطوب بادي گسترش پيدا كرده است همچنين آستانه تحمل بارش بسيار بالا و دماي مناسبي دارد و در مناطق مختلف با بارش­هاي متفاوت گسترش مي­يابد. آستانه تحمل دماي گونه­هاي درختي بلوط بالا بوده در نتيجه مي­توان عامل دما را بعد از عامل بارش به عنوان دومين عامل كنترل كننده گسترش گونه­هاي جنگلي در استان كرمانشاه عنوان كرد. آستانه تحمل دماي گونه tomentellus Bromos بسيار زياد بوده و متوسط بارش بيشتر از 500 ميلي متر در سال لازم مي­باشد تا اين گونه بتواند به عنوان گونه غالب و يا گونه همراه در منطقه گسترش پيدا كند. عامل اصلي تاثير گذار در رويش گونه Hordeom bulbosa عامل­هاي بارش مي­باشند و عامل دما در درجه اهميت بعدي قرار دارند.

كلمات كليدي: اقليم رويشي، تحليل عاملي، آناليز خوشه­اي، كرجينگ، پروكراستس، كرمانشاه